Kείμενο του Raoul Vaneigem για το NoBorder Camp [Βρυξέλλες]
Χωρίς χαρτιά, χωρίς σύνορα
Κάποτε, ο αναρχικός Albert Libertad, που είχε προαισθανθεί την ανάπτυξη της καφκικής γραφειοκρατίας και της δικτατορίας των χαρτογιακάδων, κάλεσε τους πολίτες να κάψουν τα χαρτιά με τα στοιχεία τους και να ξαναγίνουν άνθρωποι, αρνούμενοι να υποβιβαστούν σε αριθμούς αρχειοθετημένους στα κρατικά ευρετήρια και τη στατιστική των σκλάβων.
Σήμερα η ύπαρξή μας στοιχειώνεται σε τέτοιο βαθμό από τους αριθμούς που καταγράφουν τις τραπεζικές πληρωμές, τους μισθούς, την κοινωνική ασφάλιση, τα επιδόματα ανεργίας και τις συντάξεις ώστε το να ζει κανείς χωρίς χαρτιά φαντάζει τόσο ανέφικτο όσο και η προτροπή του Libertad να τελειώνουμε με το υποτιμητικό μαρκάρισμα του κοινωνικού κοπαδιού.
Έτσι, βρισκόμαστε σήμερα αντιμέτωποι με μια συνθήκη διττή και παράδοξη: Από τη μια ο καθένας, ασχέτως εθνικότητας, κοινωνικής θέσης ή προσωπικότητας, πρέπει να επωφελείται του δικαιώματος της πρόσβασης στη γραφειοκρατική ζούγκλα στην οποία έχει μετατραπεί η κοινωνία μας. Από την άλλη, είναι απαράδεκτο η μοίρα των ανθρώπων να καθορίζεται σε τέτοιο βαθμό από μια γιγαντιαία αριθμομηχανή, ο απάνθρωπος χαρακτήρας της οποίας είναι ασύμβατος με το δικαίωμα σε μια ελεύθερη και όμορφη ζωή.
Προσθέστε σ’ όλ’ αυτά και τη διαδικασία υποβάθμισης του κράτους λόγω των τραπεζικών πιέσεων που με τη σειρά τους γεννιούνται από την απειλή μιας παγκόσμιας νομισματικής κατάρρευσης. Τα κράτη πλέον χάνουν το καταχρηστικό προνόμιο να διαχειρίζονται τα δημόσια αγαθά. Μέχρι πρόσφατα φορολογούσαν καταναγκαστικά τους πολίτες όμως ως μερικό αντάλλαγμα εξασφάλιζαν τη λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών – εκπαίδευση, ιατρική περίθαλψη, ταχυδρομεία, μεταφορές, επιδόματα ανεργίας, συντάξεις…
Σήμερα όμως τι συμβαίνει; Τα κράτη έχουν μετατραπεί σε υπηρέτες των τραπεζών και των πολυεθνικών επιχειρήσεων οι οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες με την καταστροφή του τρελού χρήματος, ένα στρόβιλο δισεκατομμυρίων που επενδύονται στις ατέρμονες χρηματιστηριακές κερδοσκοπίες αντί να χρησιμοποιούνται στην παραγωγή και σε κοινωνικά χρήσιμους τομείς. Δισεκατομμύρια που διαμορφώνουν μια φούσκα έτοιμη να σκάσει και να προκαλέσει ένα τρομερό χρηματιστηριακό κραχ.
Είμαστε η λεία των άπληστων διευθυντών της χρεοκοπίας, που αδημονούν να αρπάξουν τα βραχυπρόθεσμα κέρδη τους υπερεκμεταλλευόμενοι τους πολίτες - τους ίδιους πολίτες που μια επιβαλλόμενη λιτότητα τους καλεί να θυσιαστούν εθελοντικά στο απύθμενο βάραθρο του ελλείμματος που σκάβουν οι τραπεζικές καταχρήσεις.
Το κράτος όχι μόνο δεν είναι πια σε θέση να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του που προέκυπταν από το παραδοσιακό κοινωνικό συμβόλαιο, αλλά επιπλέον περικόπτει τους προϋπολογισμούς των δημόσιων υπηρεσιών και ενταφιάζει όλα όσα υποσχόταν να παρέχει για να εξασφαλίζει, αν όχι την πραγματική ζωή, τουλάχιστον την επιβίωση. Κι όλα αυτά στο όνομα της γιγαντιαίας απάτης που ονομάζεται δημόσιο χρέος.
Το κράτος αναδιπλώνεται στη μόνη λειτουργία που θυμίζει ακόμη την ύπαρξή του: την αστυνομική καταστολή. Η μόνη σωτηρία για το κράτος, είναι η εξάπλωση του φόβου και της απελπισίας. Το πετυχαίνει αυτό αρκετά αποτελεσματικά, προβάλλοντας μια δυστοπική εκδοχή του μέλλοντος. Διαδίδει φήμες ότι το αύριο θα είναι χειρότερο από το σήμερα. Έτσι το κράτος παρουσιάζει ως φρόνιμη στάση την εμπορευματοποίηση των πάντων, την έσχατη κατανάλωση πριν την πτώχευση, την καταστροφή την ίδιας του της ύπαρξης και ολόκληρου του πλανήτη αρκεί να διαιωνιστεί η γενικευμένη αισχροκέρδεια.
Ο αγώνας υπέρ των χωρίς χαρτιά θα πρέπει να λάβει υπόψη του το παραπάνω πλαίσιο – και από πολλές απόψεις.
Α) Το κράτος, για να αποκρύψει τη γιγαντιαία υπεξαίρεση των δημόσιων αγαθών, καταφεύγει σε αντιπερισπασμούς. Ποντάρει στο φόβο και την απελπισία και τα υποδαυλίζει έτσι ώστε να ενδυθεί τη στολή του χωροφύλακα. Και, όπως πάντα σε παρόμοιες περιπτώσεις, καταφεύγει στη γνώριμη τακτική του αποδιοπομπαίου τράγου. Υποδεικνύει στους πολίτες (που φοβούνται την άνοδο της ανεργίας, την πτώση της αγοραστικής δύναμης, την προσωρινότητα στις εργασιακές σχέσεις) «επικίνδυνες» ομάδες ενάντια στις οποίες εκτρέφεται μια επιθετικότητα που, χωρίς αυτά τα τεχνάσματα, θα μπορούσε να στραφεί ενάντια στους διεφθαρμένους κερδοσκόπους που μας κυβερνούν.
Όλα είναι χρήσιμα αρκεί να διατηρείται το προπέτασμα καπνού που καλύπτει τα πραγματικά προβλήματα. Στο Βέλγιο για παράδειγμα, όπου Βαλλώνοι και Φλαμανδοί είναι εξίσου θύματα των κρατικών καταχρήσεων στο χείλος του χρηματοπιστωτικού γκρεμού, γεννιέται ένας μαφιόζικος εθνικισμός που προσπαθεί να στρέψει τους μεν ενάντια στους δε. Μια δόλια ξενοφοβία παρουσιάζει τους Άραβες ως ισλαμιστές τρομοκράτες, παρουσιάζει ως αντισημιτισμό τη δίκαια αντίθεση στην αντι-παλαιστινιακή πολιτική της ισραηλινής κυβέρνησης, κάνει ό,τι μπορεί ώστε να φέρει αντιμέτωπους τους ανέργους και τους χωρίς χαρτιά, δε διστάζει να μιμηθεί τους ναζί στους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζει τους τσιγγάνους.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το διεφθαρμένο κράτος κάνει τα πάντα για να αποτρέψει τη δημιουργία μιας γνήσιας αλληλεγγύης όλων των αποκλεισμένων, αυτών που σήμερα χτυπιούνται από την προσωρινότητα και εκείνων που ακόμα απολαμβάνουν μια κάποια ασφάλεια, αλλά που αύριο θα τη χάσουν εάν δε συνειδητοποιήσουν τη μοίρα που τους περιμένει.
Είναι επομένως αυτή η αλληλεγγύη που πρέπει να αποκαταστήσουμε, υπερασπιζόμενοι από κοινού τους χωρίς χαρτιά και τους άνεργους αλλά επίσης και τους μισθωτούς στην πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση. Μια ενότητα που παράλληλα θα προετοιμάζει την αυτοδιαχείριση και την κατάργηση του χρήματος, μέσα από συλλογικές κινητοποιήσεις που θα αρνούνται την υποβάθμιση των δημόσιων μεταφορών, της εκπαίδευσης, της περίθαλψης, των ταχυδρομείων, της πρωτογενούς παραγωγής, της γεωργίας… Να υπερασπιστούμε την ποίηση της ζωής ενάντια στους νόμους του κέρδους που την αποτελειώνουν.
Β) Η απάντηση στην κατασταλτική πολιτική των διεφθαρμένων κυβερνήσεων, δε σημαίνει την υιοθέτηση της βίας που αυτές χρησιμοποιούν αλλά το ξεπέρασμα των εξευτελιστικών προσταγών, την εξάπλωση της πολιτικής ανυπακοής.
Πώς; Επεμβαίνοντας ώστε να αποκαταστήσουμε την ποιότητα της ύπαρξής μας που το κράτος διαβρώνει κάτω από την πίεση των τραπεζικών μαφιών. Είμαστε όλοι αποκλεισμένοι, θυσιασμένοι στα οικτρά συμφέροντα ενός παράλογου συστήματος. Για να βγούμε από το χάος, δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να στηριχτούμε στον ίδιο μας τον εαυτό. Στην πλειονότητα των γυναικών και των ανδρών υπάρχει ποιητικός πλούτος και δημιουργικότητα που επαρκούν ώστε να εγκαθιδρυθούν ανθρώπινες συνθήκες σε όλους τους τομείς. Οι περισσότεροι, καθηλωμένοι από τη ρουτίνα, αγνοούν αυτήν τους τη δύναμη. Είναι όμως η κύρια, αν όχι η μόνη ελπιδα αυτών που η πολιτική των διεφθαρμένων δημοκρατιών τους περιθωριοποιεί και τους καταδικάζει στο ρόλο των αποδιοπομπαίων τράγων.
Αντί της υποτίμησης των ανθρώπων, η ανάπτυξη της ανθρωπιάς και της δημιουργικότητάς τους. Μια δυσβάσταχτη ντροπή: oι τσιγγάνοι γίνονται πηγή φόβου και αντικείμενο διωγμών, αντί να υποστηρίζουμε τη χειροτεχνία και τις μουσικές τους παραδόσεις, ώστε κάθε πέρασμά τους να είναι μια καλοδεχούμενη γιορτή. Αντί της υποκριτικής απόπειρας ένταξης των ανέργων σε μια αγορά εργασίας που ολοένα και επιδεινώνεται με τον πολλαπλασιασμό των επιχειρήσεων που κλείνουν, γιατί να μην ενθαρρύνουμε άλλες δομές όπου θα μπορούσε να αναπτυχθεί η ευρηματικότητα του καθενός; Ο αγώνας για την αλληλεγγύη στους χωρίς χαρτιά βυθίζεται υπερβολικά συχνά σε μια απελπισμένη, και αυτοκαταστροφική μάλιστα, άμυνα. Η επίθεση όμως είναι η καλύτερη άμυνα.
Δε μιλώ για επιθετική αντίδραση, όπως οι αστυνομικές επεμβάσεις που διατάζει εξ αποστάσεως η κρατική γραφειοκρατία, η οποία εκθειάζει κυνικά την αυστηρότητα επί αυτών που η ίδια καταστρέφει. Αλλά για μια επίθεση που να δημιουργεί παντού εδάφη απελευθερωμένα από την επιρροή του εμπορεύματος και του κέρδους, όπου το δικαίωμα στη ζωή, τη χαρά, τη δημιουργία, την ομορφιά και την απόλαυση θα ακυρώνει τις προσταγές του εμπορίου, του πλιάτσικου, της βαρβαρότητας.
Πρέπει να καλύψουμε τα κενά που αφήνει το κράτος, το οποίο απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τα συμφέροντα των πολιτών. Εναπόκειται σε εμάς να προετοιμαστούμε γι’ αυτό, ξεκινώντας σήμερα κιόλας αν δεν ανεχόμαστε πλέον τους φόρους που προορίζονται να να γεμίσουν τις τρύπες των τραπεζικών καταχρήσεων και της χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας. Το κύριο καθήκον μας είναι να αποκαταστήσουμε την ποίηση μέσα σε μια κοινωνία όπου η μανία του κέρδους και της εξουσίας μάς έχει διαποτίσει όλους. Σ’ έναν κόσμο τυφλά επιθετικό, να σχεδιάσουμε, να επανεφεύρουμε, να δώσουμε προτεραιότητα στις ανθρώπινες αξίες, της γενναιοδωρίας, της αλληλεγγύης, της χαριστικότητας, της δημιουργικότητας, της απόλαυσης, της κυρίαρχης ζωής.
Να ξαναγίνουμε άνθρωποι σημαίνει να αρνηθούμε τη σκλαβιά της εργασίας και της εξουσίας, να διατρανώσουμε το δικαίωμα στην ευτυχία δημιουργώντας προϋποθέσεις για την ευτυχία όλων.
Raoul Vaneigem, Σεπτέμβριος 2010.
